دلکو چیست و چه نقشی در خودرو دارد؟
دلکو (Distributer) یکی از قطعات مهم در سیستم جرقه‌زنی موتورهای احتراق داخلی است که وظیفه اصلی آن، توزیع برق با ولتاژ بالا از کوئل به شمع‌ها در زمان مناسب است. این فرایند برای ایجاد احتراق درون سیلندرها ضروری است و نقش کلیدی در راه‌اندازی و عملکرد صحیح موتور ایفا می‌کند.
دلکو در خودروهای کاربراتوری و برخی از مدل‌های اولیه انژکتوری به‌کار می‌رفت. اما با پیشرفت فناوری، سیستم‌های جرقه‌زنی مدرن جایگزین این قطعه مکانیکی شدند و امروزه در خودروهای جدید خبری از دلکو نیست.
دلکو چگونه کار می‌کند؟
در زمان روشن بودن خودرو، کوئل برق با ولتاژ بالا تولید می‌کند. این برق وارد دلکو شده و دلکو آن را با استفاده از چکش برق و پلاتین، به ترتیب مشخصی به هر یک از شمع‌ها می‌رساند. این ترتیب دقیق باعث می‌شود احتراق در هر سیلندر درست در زمان مورد نظر اتفاق بیفتد و موتور با قدرت و بازدهی مناسب کار کند.
دلکو چیست و چگونه کار می‌کند؟
دلکو (Distributor) یکی از قطعات کلیدی در سیستم جرقه‌زنی خودروهای بنزینی قدیمی است. وظیفه‌ی اصلی این قطعه، توزیع برق ولتاژ بالا به شمع‌ها در زمان مناسب برای احتراق در هر سیلندر است.
عملکرد دلکو به زبان ساده
دلکو در واقع پلی است میان کوئل و شمع‌ها. برق ۱۲ ولتی که از باتری و دینام می‌رسد، ابتدا وارد کوئل می‌شود و در آنجا ولتاژ آن به چند هزار ولت افزایش می‌یابد. سپس دلکو این برق را به ترتیب و با زمان‌بندی دقیق به شمع‌های هر سیلندر هدایت می‌کند. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
- تولید ولتاژ بالا:
برق ضعیف باتری از کوئل وارد دلکو می‌شود. کوئل ولتاژ را به چند هزار ولت افزایش می‌دهد. - توزیع برق به شمع‌ها:
ولتاژ بالا از طریق روتور دلکو که درون آن می‌چرخد، به صورت منظم به هر شمع منتقل می‌شود. - کنترل زمان جرقه‌زنی:
دلکو وظیفه دارد زمان دقیق ارسال برق به شمع را کنترل کند تا احتراق دقیقاً در زمان مناسب (با توجه به موقعیت پیستون و دور موتور) انجام شود. - قطع و وصل مدار:
با چرخش میل دلکو، جریان برق اولیه قطع و وصل می‌شود تا زمینه ایجاد جرقه ولتاژ بالا فراهم گردد.
کاربرد دلکو در موتور چیست؟
دلکو قطعه‌ای است که جرقه را در زمان مناسب به هر شمع می‌رساند. چون احتراق نباید همزمان در همه سیلندرها رخ دهد، دلکو با نظم دقیق، برق را به شمع مناسب در هر لحظه می‌فرستد. به همین دلیل این قطعه در انگلیسی به نام Distributor یا «توزیع‌کننده» شناخته می‌شود.
جالب است بدانید که نام «دلکو» برگرفته از نام شرکتی است که برای اولین‌بار این قطعه را ساخت:
Dayton Engineering Laboratories Co که به اختصار Delco نامیده شد.
نقش دلکو در موتور چهار زمانه
در موتورهای چهارزمانه (تنفس، تراکم، انفجار و تخلیه)، دلکو باید جرقه‌زنی را در زمان خاصی از مرحله سوم (انفجار) برای هر سیلندر انجام دهد. این زمان‌بندی توسط میل‌لنگ کنترل می‌شود. میل‌لنگ از طریق میل‌سوپاپ و میل دلکو، حرکت و زمان‌بندی دقیق را به دلکو منتقل می‌کند.
به ازای هر دو دور چرخش میل‌لنگ، دلکو یک دور کامل می‌چرخد.
بیشتر بخوانید : حجم موتور چیست و چه تأثیری بر قدرت خودرو دارد؟
چرا دلکو در خودروهای جدید حذف شده است؟
در خودروهای جدید، دلکو دیگر استفاده نمی‌شود و جای خود را به سیستم‌های جرقه‌زنی دیجیتال داده است. دلایل این تغییر عبارت‌اند از:
- دقت پایین در زمان‌بندی:
دلکوهای مکانیکی نمی‌توانند با دقت کافی جرقه بزنند که این موضوع باعث کاهش راندمان و افزایش مصرف سوخت می‌شود. - فرسایش قطعات مکانیکی:
قطعات متحرک درون دلکو با گذشت زمان مستهلک می‌شوند و نیاز به تعویض یا تنظیم دارند. - تنظیمات دشوار:
تنظیم دلکو برای هر موتور متفاوت است و نیاز به مهارت تخصصی دارد.
دلکو از چه قطعاتی تشکیل شده است؟
دلکو از مجموعه‌ای از اجزای مکانیکی و الکتریکی ساخته شده که هرکدام وظیفه خاصی در فرآیند جرقه‌زنی دارند. در ادامه با مهم‌ترین قطعات داخلی دلکو و نقش آن‌ها آشنا می‌شویم:
لیست اجزای اصلی دلکو:
- درب دلکو
- چکش برق (روتور)
- پلاتین‌ها (مثبت و منفی)
- خازن و سیم خازن
- صفحه دلکو (ثابت و متحرک)
- بادامک
- وزنه‌ها و فنر وزنه‌ها
- میل دلکو
- بدنه دلکو
- دستگاه خلائی (واکیوم ادونس)
- پیچ تنظیم دلکو
- فنر و زغال (کربنی)
نقش کلیدی چکش برق
مهم‌ترین قطعه در دلکو، چکش برق است. این قطعه در بالای میل دلکو نصب شده و با چرخش خود، وظیفه قطع و وصل کردن پلاتین‌ها را بر عهده دارد. به زبان ساده، چکش برق مانند یک کلید الکتریکی است که در زمان مشخص، جریان برق ولتاژ بالا را به سمت شمع‌ها هدایت می‌کند. این جریان پس از عبور از کوئل و افزایش ولتاژ، وارد دلکو شده و از طریق چکش برق و پلاتین‌ها، به طور منظم به هر شمع می‌رسد.
پلاتین‌های دلکو چگونه کار می‌کنند؟
پلاتین‌ها وظیفه قطع و وصل جریان برق را دارند و روی صفحه داخلی دلکو قرار می‌گیرند. این قطعه از دو بازو تشکیل شده است:
- پلاتین ثابت (منفی)
- پلاتین متحرک (مثبت)
در محل تماس این دو بازو، یک قطعه فلزی کوچک به نام کنتاکت وجود دارد. کنتاکت‌ها با باز و بسته شدن، مسیر عبور جریان برق را فراهم یا قطع می‌کنند. اختلال یا پوسیدگی در پلاتین‌ها، می‌تواند باعث جرقه نزدن شمع‌ها و در نهایت اختلال در کارکرد موتور شود.
درب دلکو و ترمینال‌ها
درب دلکو، وظیفه محافظت از قطعات داخلی را بر عهده دارد. این درب از جنس عایق است تا از نشت برق جلوگیری شود. در مرکز درب، یک ترمینال مرکزی وجود دارد که برق ولتاژ بالا از کوئل از طریق آن وارد دلکو می‌شود. دور این ترمینال مرکزی، چند ترمینال دیگر قرار دارند که وایرهای شمع‌ها به آن‌ها متصل می‌شوند. به عبارتی، درب دلکو نقطه ورود و خروج برق به شمع‌ها را مدیریت می‌کند.
بیشتر بخوانید : شاتون زدن ماشین؛ دلایل و علائم شاتون زدن موتور
چگونه دلکو را تنظیم کنیم؟ | آموزش مرحله‌به‌مرحله تنظیم دلکو
در خودروهای کاربراتوری، از تنظیم خارج شدن دلکو پدیده‌ای رایج است که می‌تواند باعث بد کار کردن موتور، افزایش مصرف سوخت و تیرگی گازهای خروجی از اگزوز شود. اگر برای هر بار تنظیم دلکو به مکانیک مراجعه کنید، هم وقت زیادی از دست می‌دهید و هم متحمل هزینه می‌شوید. خوشبختانه، تنظیم دلکو کار سختی نیست و با کمی دقت می‌توانید خودتان در خانه این کار را انجام دهید.
مراحل تنظیم دلکو خودرو
- روشن‌کردن خودرو
ابتدا خودرو را روشن کنید و اجازه دهید موتور در حالت درجا (آیدل) کار کند. در این حالت می‌توانید لرزش یا ریپ زدن موتور را به‌خوبی احساس کنید. - بررسی علائم تنظیم نبودن دلکو
اگر دلکو از تنظیم خارج شده باشد، علائم زیر را خواهید دید:- لرزش موتور هنگام درجا کار کردن
- ریپ زدن یا بد استارت خوردن
- گازهای خروجی تیره‌رنگ و غلیظ
- شل‌کردن پیچ نگه‌دارنده دلکو
پیچ نگه‌دارنده‌ی دلکو را کمی شل کنید تا بتوانید دلکو را با دست بچرخانید. احتیاط کنید که دلکو بیش از حد جابه‌جا نشود. - چرخاندن دلکو برای بهبود کارکرد موتور
به‌آرامی دلکو را به یکی از طرفین بچرخانید. توجه کنید که اگر جهت چرخش درست باشد، دور موتور بالا رفته و عملکرد پیشرانه روان‌تر خواهد شد. اما اگر بیش‌ازحد بچرخانید، موتور شروع به ریپ زدن می‌کند. - برگشت به حالت بهینه
حالا دلکو را به‌آرامی در جهت مخالف بچرخانید تا ریپ‌زدن موتور متوقف شود. وقتی صدای موتور یکنواخت شد و گازهای خروجی از اگزوز رقیق و شفاف شدند، دلکو در موقعیت مناسبی قرار دارد. - تست نهایی با گاز دادن
قبل از بستن مجدد پیچ، کمی گاز دهید تا دور موتور بالا برود. اگر موتور مجدد دچار لرزش یا ریپ شد، دلکو را کمی تنظیم کنید تا به حالت پایدار برسد. پس از اطمینان از عملکرد صحیح موتور، پیچ نگه‌دارنده را محکم کنید.
نکته مهم:
در برخی خودروها، چراغی به نام چراغ دلکو وجود دارد که برای بررسی موقعیت و زمان‌بندی جرقه استفاده می‌شود. استفاده از آن می‌تواند تنظیم دقیق‌تری فراهم کند، اما برای تنظیم معمولی، روش بالا کاملاً پاسخگوست.
چرا دلکو از سیستم جرقه‌زنی حذف شد؟
دلکو یکی از اجزای کلیدی در سیستم جرقه‌زنی خودروهای کاربراتوری بود، اما در خودروهای مدرن انژکتوری دیگر اثری از آن دیده نمی‌شود. دلیل این حذف، مشکلات و محدودیت‌هایی بود که دلکو در عملکرد موتور ایجاد می‌کرد، به‌ویژه در سرعت‌های بالا.
چرا زمان‌بندی جرقه‌زنی مهم است؟
در هر سیستم جرقه‌زنی، زمان دقیق ایجاد جرقه نقش تعیین‌کننده‌ای در بازدهی موتور، مصرف سوخت و نرمی عملکرد خودرو دارد. اگر دلکو نتواند جرقه را در زمان مناسب به شمع‌ها برساند، این مشکلات ایجاد می‌شود:
- لرزش موتور
- افزایش مصرف سوخت
- کاهش قدرت موتور
خرابی دلکو یا اختلال در تنظیم آن، یکی از ایرادات رایج در خودروهای کاربراتوری است که مستقیماً روی عملکرد موتور تأثیر منفی می‌گذارد.
بیشتر بخوانید : کاور بدنه خودرو چیست؟ مزایا و معایب انواع کاور ماشین
محدودیت عملکرد دلکو در دور موتور بالا
دلکو در دور پایین موتور معمولاً عملکرد خوبی دارد. اما در دورهای بالا، چون پلاتین‌ها با سرعت بیشتری باز و بسته می‌شوند، کیفیت و قدرت جرقه کاهش می‌یابد. این موضوع باعث احتراق ناقص و اختلال در عملکرد موتور می‌شود. به همین دلیل، طراحان خودرو تصمیم گرفتند سیستم‌های جرقه‌زنی مدرن‌تری طراحی کنند که نیاز به دلکو نداشته باشد.
آغاز حذف دلکو توسط شرکت فورد
شرکت فورد جزو اولین خودروسازانی بود که دلکو را از سیستم جرقه‌زنی حذف کرد. در این سیستم جدید، برای هر سیلندر یک کوئل مستقل در نظر گرفته شد.
در این سیستم:
- سنسورهایی مخصوص، موقعیت میل‌لنگ و پیستون‌ها را شناسایی می‌کنند.
- این اطلاعات به کامپیوتر خودرو (ECU) منتقل می‌شود.
- ECU هم به هر کوئل فرمان جرقه‌زنی در زمان دقیق را می‌دهد.
به این ترتیب، نیاز به پلاتین و چکش برق حذف شد و عملکرد موتور در دورهای بالا نیز پایدارتر، قوی‌تر و اقتصادی‌تر شد.
سیستم‌های جرقه‌زنی الکترونیکی؛ جایگزین دقیق و هوشمند دلکو
با پیشرفت فناوری خودرو، سیستم‌های جرقه‌زنی سنتی مبتنی بر دلکو جای خود را به سیستم‌های جرقه‌زنی الکترونیکی (Electronic Ignition Systems) داده‌اند. این سیستم‌ها با بهره‌گیری از سنسورها و پردازشگرهای دقیق، زمان جرقه‌زنی را با دقتی بسیار بالا کنترل می‌کنند.
در این سیستم‌ها، سنسورهای موقعیت میل‌لنگ و پیستون اطلاعات مربوط به وضعیت موتور را به واحد کنترل الکترونیکی خودرو (ECU) ارسال می‌کنند. ECU با پردازش این داده‌ها، در زمان مناسب دستور جرقه‌زنی را به هر شمع صادر می‌کند.
مزایای سیستم جرقه‌زنی الکترونیکی
✅ دقت بسیار بالا در زمان‌بندی جرقه
سیستم‌های الکترونیکی قادرند با توجه به شرایط لحظه‌ای موتور، زمان دقیق جرقه‌زنی را تعیین کنند. این ویژگی باعث بهبود بازدهی احتراق، افزایش قدرت موتور و کاهش مصرف سوخت می‌شود.
✅ کاهش استهلاک و هزینه‌های نگهداری
برخلاف دلکو، سیستم‌های الکترونیکی فاقد قطعات مکانیکی متحرک مانند پلاتین و چکش برق هستند. این یعنی احتمال خرابی کمتر، نیاز کمتر به تعمیر و افزایش عمر مفید سیستم.
✅ عملکرد هوشمند و سازگار با شرایط مختلف
ECU می‌تواند با توجه به دمای موتور، دور موتور، بار موتور و سایر پارامترها، زمان جرقه را به صورت پویا تنظیم کند. این قابلیت باعث می‌شود خودرو در همه شرایط، عملکردی نرم، اقتصادی و مطمئن داشته باشد.
جمع‌بندی دلکو چیست و چگونه کار می‌کند؟
دلکو یکی از قطعات مهم در سیستم جرقه‌زنی موتورهای کاربراتوری است که وظیفه توزیع برق به شمع‌ها در زمان مناسب را بر عهده دارد. این قطعه به بهبود احتراق در سیلندرها کمک می‌کند و نقش کلیدی در عملکرد نرم موتور ایفا می‌نماید.
با پیشرفت تکنولوژی، دلکو در خودروهای جدید حذف شده و جای خود را به سیستم‌های جرقه‌زنی الکترونیکی داده است که دقت، دوام و کارایی بسیار بالاتری دارند.
با این حال، در خودروهای قدیمی همچنان دانستن نحوه عملکرد، علائم خرابی و روش تنظیم دلکو می‌تواند برای رانندگان بسیار کاربردی و مفید باشد.
سوالات متداول درباره دلکو و عملکرد آن
فرق کوئل و دلکو چیست؟
دلکو وظیفه توزیع برق ولتاژ بالا از کوئل به شمع‌ها را دارد، در حالی که کوئل نقش تقویت‌کننده جریان برق را بر عهده دارد. به بیان ساده، کوئل برق را تقویت می‌کند و دلکو آن را به موقع بین شمع‌ها تقسیم می‌کند.
علائم خرابی دلکو چیست؟
از جمله علائم رایج خرابی دلکو می‌توان به لرزش موتور، بد استارت خوردن، کاهش قدرت موتور، ریپ زدن خودرو و افزایش مصرف سوخت اشاره کرد.
وظیفه وکیوم دلکو چیست؟
وکیوم دلکو (دستگاه خلائی) برای تنظیم زمان جرقه‌زنی متناسب با دور موتور و وضعیت دریچه گاز استفاده می‌شود. این سیستم باعث عملکرد نرم‌تر موتور و کاهش مصرف سوخت می‌شود.
دلکو از چه اجزایی تشکیل شده است؟
دلکو از قطعاتی مانند درب دلکو، چکش برق، پلاتین، خازن، میل دلکو، صفحه ثابت و متحرک، بادامک، فنر، وزنه‌ها و وکیوم تشکیل شده که هرکدام نقشی در تنظیم و توزیع برق دارند.
انواع دلکو کدام‌اند؟
دلکوها به‌طور کلی به دو نوع مکانیکی (پلاتینی) و الکترونیکی تقسیم می‌شوند. دلکوی الکترونیکی دقت و طول عمر بیشتری دارد و در خودروهای نسبتاً جدیدتر دیده می‌شود.
دلکو در خودروهای انژکتوری هم وجود دارد؟
در برخی از مدل‌های اولیه خودروهای انژکتوری، دلکو همچنان وجود داشت اما به مرور با سیستم‌های تمام الکترونیکی جرقه‌زنی و کوئل‌های مستقل جایگزین شد.
علائم خرابی فیوز دلکو چیست؟
اگر فیوز مربوط به سیستم دلکو بسوزد، ممکن است خودرو اصلاً روشن نشود یا هنگام حرکت به‌طور ناگهانی خاموش شود. همچنین ممکن است برق به شمع‌ها نرسد.
چطور فیوز دلکو را تست کنیم؟
برای تست فیوز دلکو، ابتدا محل فیوز مربوطه را در جعبه فیوز خودرو پیدا کرده و با استفاده از مولتی‌متر یا تستر فیوز، سالم بودن آن را بررسی کنید. اگر اتصال برقرار نباشد، فیوز باید تعویض شود.
دیدگاه خود را بنویسید