خلاص کردن ماشین اتوماتیک در شرایط مختلف
خلاص کردن ماشین اتوماتیک، یعنی قرار دادن دنده در حالت N (Neutral)، یکی از اقداماتی است که در برخی شرایط خاص می‌تواند مفید باشد. برای مثال، هنگام توقف‌های طولانی در ترافیک سنگین یا زمانی که خودرو روشن نمی‌شود و نیاز به هل دادن یا جابه‌جایی دارد، استفاده از حالت N توصیه می‌شود.
با این حال، این کار همیشه ایمن نیست. به‌خصوص در سرازیری‌ها، قرار دادن گیربکس در حالت خلاص می‌تواند کنترل خودرو را کاهش دهد و خطر وقوع حادثه را بالا ببرد. در ادامه این مقاله، با شرایط مناسب و نامناسب برای خلاص کردن ماشین اتوماتیک و نکات ایمنی آن آشنا خواهید شد.
موارد استفاده از حالت خلاص (N) در گیربکس اتوماتیک
حالت N یا Neutral در گیربکس اتوماتیک به معنای آزاد بودن گیربکس و قطع ارتباط آن با چرخ‌هاست. استفاده درست از این حالت می‌تواند به کاهش فشار روی گیربکس و افزایش عمر آن کمک کند.
۱. توقف‌های طولانی‌مدت در ترافیک
در ترافیک‌های سنگین که توقف بیش از چند دقیقه طول می‌کشد، قرار دادن دنده روی N باعث کاهش فشار و حرارت در گیربکس می‌شود. این کار به ویژه در مسیرهای پرترافیک شهری مفید است.
۲. یدک‌کشی خودرو
در هنگام یدک‌کشی، قرار دادن گیربکس در حالت N مانع از درگیری قطعات داخلی گیربکس می‌شود و از آسیب دیدن آن جلوگیری می‌کند.
۳. هل دادن خودرو
اگر خودرو روشن نمی‌شود یا نیاز به جابه‌جایی دستی دارد، باید دنده را روی حالت N بگذارید تا بتوانید آن را به راحتی هل دهید.
۴. پارک کردن به روش اصولی
برای کاهش فشار روی گیربکس هنگام پارک، ابتدا دنده را روی N قرار دهید، سپس ترمز دستی را بکشید و در نهایت دنده را روی P بگذارید. این کار باعث می‌شود وزن خودرو روی سیستم قفل گیربکس نیفتد.
موارد عدم استفاده از حالت خلاص (N) در گیربکس اتوماتیک
اگرچه حالت N در گیربکس اتوماتیک در برخی شرایط مفید است، اما استفاده نادرست از آن می‌تواند باعث افزایش استهلاک یا حتی خطرات ایمنی شود.
۱. توقف‌های کوتاه‌مدت در ترافیک یا پشت چراغ قرمز
در توقف‌های کمتر از دو دقیقه، مثل پشت چراغ قرمز یا ترافیک‌های لحظه‌ای، قرار دادن دنده روی N توصیه نمی‌شود. این کار می‌تواند باعث سایش زودهنگام قطعات داخلی گیربکس شود.
۲. سرازیری‌ها
خلاص کردن ماشین در سرازیری برای کاهش مصرف سوخت، اشتباهی خطرناک است. این کار باعث می‌شود کنترل خودرو به شدت کاهش پیدا کند، ترمزها تحت فشار بیشتری قرار بگیرند و احتمال بروز حوادث رانندگی افزایش یابد.
نکات مهم در خلاص کردن ماشین اتوماتیک
خلاص کردن دنده (قرار دادن گیربکس در حالت N) در خودروهای اتوماتیک باید با دقت و در شرایط مناسب انجام شود. رعایت نکات زیر به شما کمک می‌کند از آسیب به گیربکس جلوگیری کرده و ایمنی رانندگی را حفظ کنید:
۱. از خلاص کردن در سرازیری خودداری کنید
در مسیرهای سرازیری، هرگز دنده را در حالت N قرار ندهید. این کار باعث کاهش کنترل خودرو، افزایش فشار روی ترمزها و افزایش خطر بروز حادثه می‌شود.
۲. احتیاط در زمان استفاده
خلاص کردن دنده باید فقط در مواقع ضروری انجام شود. استفاده بی‌مورد یا نادرست از حالت N می‌تواند به گیربکس و حتی موتور خودرو آسیب وارد کند.
۳. استفاده از ترمز دستی در حالت N
وقتی دنده را در حالت خلاص قرار می‌دهید، حتماً ترمز دستی را بکشید. این کار از حرکت ناخواسته خودرو، به‌خصوص در مسیرهای شیبدار، جلوگیری می‌کند.
۴. بررسی منظم روغن گیربکس
وضعیت روغن گیربکس را به‌طور دوره‌ای کنترل کنید. کمبود یا کثیف شدن روغن، از مهم‌ترین عوامل خرابی گیربکس اتوماتیک است.
۵. عدم استفاده در توقف‌های کوتاه
در توقف‌های کوتاه مانند پشت چراغ قرمز، نیازی به قرار دادن دنده در حالت N نیست. بهتر است گیربکس را در حالت D نگه داشته و با فشار پدال ترمز، خودرو را ثابت کنید.
بیشتر بخوانید : شاتون زدن ماشین؛ دلایل و علائم شاتون زدن موتور
خلاص کردن ماشین اتومات خاموش
خلاص کردن ماشین اتومات خاموش در شرایط اضطراری هیچ مشکلی ندارد و همه گیربکس‌های اتوماتیک، از جمله AT، CVT و دو کلاچه، طوری طراحی شده‌اند که حتی در حالت خاموش هم بتوانید آن‌ها را روی N قرار دهید.
یکی از موقعیت‌های رایج، خوابیدن باتری یا قطع برق خودرو است. در این حالت، اگر خودرو روی دنده P باشد، برای جابه‌جایی نیاز دارید آن را خلاص کنید.
برای این کار باید از اهرم آزادکننده دستی یا همان Shift Lock استفاده کنید. مکان دقیق این اهرم بسته به برند و مدل خودرو متفاوت است:
- در بعضی خودروها روی قاب یا طلق دنده قرار دارد.
- در برخی دیگر، پشت قاب دنده پنهان شده است.
با کشیدن اهرم Shift Lock، دنده از حالت P خارج می‌شود و می‌توانید خودرو را روی حالت خلاص قرار دهید تا به‌راحتی جابه‌جا شود.
خلاص کردن گیربکس اتوماتیک در ترافیک
برخلاف تصور بسیاری از رانندگان، خلاص کردن گیربکس اتوماتیک در ترافیک نه‌تنها مصرف سوخت را کاهش نمی‌دهد، بلکه باعث فرسودگی زودهنگام گیربکس می‌شود. زمانی که دنده را روی حالت N می‌گذارید، قطعات داخلی گیربکس همچنان درگیر هستند و این موضوع آن‌ها را در معرض ساییدگی غیرضروری قرار می‌دهد.
تکرار این کار در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به تعمیرات پرهزینه یا حتی تعویض کامل گیربکس شود.
توصیه: در ترافیک‌های سنگین، دنده را روی حالت D نگه دارید و با فشردن و رها کردن پدال ترمز حرکت کنید. این روش علاوه بر کاهش فشار روی گیربکس، کنترل بیشتری روی خودرو به شما می‌دهد.
آشنایی با حروف و علائم روی گیربکس اتوماتیک
روی دسته دنده خودروهای اتوماتیک معمولاً حروفی مانند P، D، N، R دیده می‌شود. دانستن معنی و کاربرد این حروف، برای استفاده صحیح از گیربکس و جلوگیری از خرابی آن بسیار مهم است.
P یا Park – حالت پارک
- کاربرد: قفل کردن چرخ‌ها هنگام توقف و پارک خودرو.
- در این حالت گیربکس به گونه‌ای قفل می‌شود که خودرو حرکت نکند.
- بسیاری از خودروهای اتوماتیک تنها در حالت P اجازه استارت خوردن دارند.
- توصیه می‌شود هنگام پارک، ابتدا ترمز دستی را بکشید و سپس دنده را روی P بگذارید تا فشار کمتری به گیربکس وارد شود.
D یا Drive – حالت حرکت به جلو
- کاربرد: رانندگی معمولی و حرکت رو به جلو.
- با قرار دادن دنده روی D، خودرو آماده حرکت است و تنها با برداشتن پا از روی ترمز، شروع به حرکت می‌کند.
- در این حالت، گیربکس به صورت خودکار بین دنده‌ها تعویض می‌کند.
N یا Neutral – حالت خلاص
- کاربرد: آزاد کردن گیربکس از درگیری با چرخ‌ها.
- در حالت N، موتور و چرخ‌ها از هم جدا می‌شوند و خودرو به صورت آزاد حرکت می‌کند.
- این حالت برای توقف‌های کوتاه یا مواقعی که نیاز به هل دادن یا یدک کشیدن خودرو وجود دارد کاربرد دارد.
- توجه داشته باشید که خلاص کردن در سرازیری برای کاهش مصرف سوخت توصیه نمی‌شود و می‌تواند خطرناک باشد.
R یا Reverse – حالت دنده عقب
- کاربرد: حرکت به سمت عقب.
- قبل از قرار دادن دنده روی R باید خودرو کاملاً متوقف شده باشد تا به گیربکس آسیبی وارد نشود.
- در این حالت، با فشار دادن پدال گاز، خودرو به سمت عقب حرکت می‌کند.
✅ نکته: آشنایی با عملکرد هر یک از این حالت‌ها به شما کمک می‌کند تا هم رانندگی ایمن‌تری داشته باشید و هم از استهلاک و خرابی زودرس گیربکس جلوگیری کنید.
علت خلاص نشدن ماشین اتومات و راهکارهای رفع آن
خلاص نشدن ماشین اتوماتیک می‌تواند نشانه‌ای از مشکل در گیربکس یا بخش‌های مرتبط با آن باشد. این مشکل معمولاً به‌صورت گیر کردن دنده در حالت P یا عدم امکان قرار دادن آن روی N بروز می‌کند و باید فوراً بررسی شود تا از آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری گردد.
دلایل رایج خلاص نشدن خودرو اتوماتیک
- کم بودن روغن گیربکس
سطح پایین روغن گیربکس باعث می‌شود روانکاری و فشار هیدرولیک کافی برای جابه‌جایی دنده‌ها وجود نداشته باشد. این موضوع می‌تواند مانع از خلاص شدن دنده شود. - مشکل در اتصال دنده یا کابل‌ها
خرابی یا شل شدن کابل‌های تعویض دنده باعث می‌شود فرمان تغییر وضعیت به گیربکس به درستی منتقل نشود. - ایراد در مبدل گشتاور (Torque Converter)
مبدل گشتاور وظیفه انتقال نیرو بین موتور و گیربکس را دارد. خرابی آن می‌تواند باعث اختلال در عملکرد گیربکس و گیر کردن دنده شود. - ضعیف شدن یا خوابیدن باتری
در بسیاری از خودروهای اتوماتیک، سیستم قفل دنده (Shift Lock) برای ایمنی نیاز به برق دارد. در صورت خوابیدن باتری یا شل شدن قطب‌های آن، دنده از حالت P خارج نمی‌شود.
بیشتر بخوانید : پلوس ماشین چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
راهکار پیشنهادی
- سطح و وضعیت روغن گیربکس را بررسی کنید.
- از سالم بودن کابل‌های تعویض دنده اطمینان حاصل کنید.
- باتری و اتصالات آن را چک کنید.
- در صورت بروز مشکل جدی یا خرابی قطعات، به یک تعمیرکار متخصص گیربکس اتومات مراجعه کنید.
- در شرایط اضطراری، از اهرم Shift Lock برای آزاد کردن دنده استفاده کنید.
کارهایی که هنگام رانندگی با خودرو گیربکس اتوماتیک باید از آن‌ها اجتناب کنید
برای رانندگی با خودروی گیربکس اتوماتیک، رعایت برخی نکات ضروری است تا از آسیب رسیدن به گیربکس و سایر قطعات جلوگیری شود. عادت‌های نادرست می‌توانند عمر گیربکس را کوتاه کرده و هزینه‌های سنگینی روی دستتان بگذارند. در ادامه مهم‌ترین کارهایی که باید از انجام آن‌ها پرهیز کنید را مرور می‌کنیم:
۱. تغییر وضعیت دنده به حالت N پشت چراغ قرمز
بعضی رانندگان برای کاهش مصرف سوخت یا جلوگیری از استهلاک گیربکس، در توقف‌های کوتاه مانند پشت چراغ قرمز دنده را روی حالت N قرار می‌دهند. اما بهتر است در این شرایط دنده روی D باقی بماند و پای خود را روی ترمز بگذارید. تغییر مکرر بین D و N می‌تواند باعث افزایش استهلاک قطعات گیربکس شود.
۲. گاز دادن درجا قبل از قرار دادن دنده در حالت D
این کار که در خودروهای دنده‌ای رایج است، در خودروهای اتوماتیک می‌تواند باعث افزایش اصطکاک قطعات داخلی گیربکس و آسیب در درازمدت شود. بنابراین قبل از حرکت، بدون گاز دادن بیهوده، دنده را در حالت D قرار دهید.
۳. خلاص کردن دنده در سرازیری
برخی تصور می‌کنند با قرار دادن دنده در حالت خلاص (N) در سرازیری، مصرف سوخت کاهش پیدا می‌کند. اما این کار باعث اختلال در روانکاری گیربکس، افزایش خطر خرابی آن و کاهش کنترل خودرو می‌شود. این کار نه‌تنها صرفه‌جویی نمی‌کند، بلکه خطر تصادف را بالا می‌برد.
۴. تغییر حالت دنده در حال حرکت
تغییر بین حالت‌های P، R، N و D در حین حرکت، فشار زیادی به قطعات داخلی گیربکس وارد کرده و باعث خرابی آن می‌شود. برای تغییر وضعیت، همیشه ابتدا خودرو را متوقف کرده و سپس دنده را تغییر دهید. (این مورد شامل تعویض دنده‌ها در حالت تیپ‌ترونیک نمی‌شود.)
۵. قرار دادن دنده در حالت P قبل از توقف کامل
حالت P با استفاده از یک پین قفل‌کننده، شفت خروجی گیربکس را قفل می‌کند. اگر قبل از توقف کامل خودرو، دنده را روی P بگذارید، خطر شکستن این پین بالا می‌رود. همیشه اول خودرو را کاملاً متوقف کنید، سپس دنده را در حالت پارک قرار دهید.
۶. توقف نادرست در سطوح شیبدار
در سطوح شیبدار، ابتدا ترمز دستی را بکشید و سپس دنده را در حالت پارک قرار دهید. این کار مانع وارد آمدن فشار اضافی به گیربکس شده و از آسیب به آن جلوگیری می‌کند.
نکات کاربردی برای نگهداری از گیربکس اتوماتیک و افزایش عمر آن
گیربکس اتوماتیک یکی از حساس‌ترین و گران‌ترین بخش‌های خودرو است. هزینه تعمیر یا تعویض آن بسیار بالاست، بنابراین نگهداری صحیح و انجام سرویس‌های دوره‌ای اهمیت زیادی دارد. با رعایت نکات زیر می‌توانید عمر گیربکس خود را افزایش دهید و از خرابی‌های پرهزینه جلوگیری کنید.
۱. انجام سرویس‌های دوره‌ای منظم
حتی اگر خودروی شما بدون مشکل کار می‌کند، چکاپ دوره‌ای گیربکس را پشت گوش نیندازید. هر چند ماه یک‌بار خودرو را نزد متخصص ببرید تا وضعیت روغن، فیلتر و قطعات گیربکس بررسی شود. پیشگیری همیشه ارزان‌تر از تعمیر است.
2. تعویض به‌موقع روغن گیربکس و فیلتر
- روغن گیربکس و فیلتر آن باید طبق زمان‌بندی تعیین‌شده در دفترچه راهنمای خودرو تعویض شوند.
- در سرویس گیربکس، صرفاً تعویض روغن کافی نیست؛ باید کارتل گیربکس باز شود و فیلتر تعویض یا شست‌وشو گردد.
- فیلتر گرفته می‌تواند باعث کاهش جریان روغن، ایجاد داغی بیش‌ازحد و حتی سوختن گیربکس شود.
نکته مهم: در برخی خودروهای جدید مانند پژو ۲۰۶، هیوندا و کیا، فیلتر گیربکس در داخل آن نصب شده و عملاً گیربکس «یک‌بارمصرف» محسوب می‌شود. در این مدل‌ها، تعویض به‌موقع روغن اهمیت دوچندان دارد.
۳. بهترین زمان تعویض روغن گیربکس
در دفترچه خودرو، بازه تعویض روغن بین ۲۰٬۰۰۰ تا ۱۰۰٬۰۰۰ کیلومتر ذکر شده است، اما باید توجه داشت که این توصیه‌ها بر اساس شرایط کشورهای اروپایی و آمریکایی نوشته شده است.
با توجه به ترافیک سنگین و شرایط آب‌وهوایی گرم در بسیاری از شهرهای ایران، پیشنهاد می‌شود هر ۴۰٬۰۰۰ کیلومتر روغن گیربکس را تعویض کنید.
۴. تعویض روغن فقط توسط متخصص
سرویس گیربکس کار ساده‌ای به نظر می‌رسد، اما در واقع نیاز به دقت و تخصص دارد.
استفاده از روغن تقلبی یا فاسد، انتخاب نوع روغن اشتباه، کم بودن سطح روغن یا استفاده از واشر بی‌کیفیت می‌تواند باعث روغن‌ریزی، آسیب جدی به گیربکس و هزینه‌های سنگین شود. بنابراین حتماً این کار را به متخصص گیربکس بسپارید.
۵. نحوه چک کردن روغن گیربکس در خودروهای دارای گیج روغن
۱. خودرو باید گرم باشد (۱۰ تا ۱۵ دقیقه کارکرد موتور کافی است).
2. در حالی که دنده روی P است، گیج را بیرون بکشید، تمیز کنید و دوباره تا انتها داخل کنید.
3. مجدداً گیج را بیرون آورده و بررسی کنید؛ سطح روغن باید تا خط دوم بالایی گیج باشد.
4. رنگ روغن باید شفاف و آلبالویی باشد؛ در غیر این صورت زمان تعویض آن رسیده است.
جمع‌بندی مقاله خلاص کردن ماشین اتومات در شرایط مختلف
خلاص کردن ماشین اتوماتیک (حالت N) یک قابلیت کاربردی است که در برخی شرایط مانند توقف طولانی، یدک‌کشی یا جابه‌جایی خودرو خاموش می‌تواند مفید باشد. با این حال، استفاده نادرست از این حالت – به‌ویژه در سرازیری‌ها یا هنگام حرکت – می‌تواند خطرناک بوده و به گیربکس آسیب برساند. رعایت نکات ایمنی، انجام سرویس‌های دوره‌ای و آگاهی از زمان‌های مناسب برای خلاص کردن، به شما کمک می‌کند هم ایمنی رانندگی را حفظ کنید و هم عمر گیربکس خودرو را افزایش دهید.
سوالات متداول درباره خلاص کردن ماشین اتومات در شرایط مختلف
۱. آیا می‌توان ماشین اتومات خاموش را خلاص کرد؟
بله، بیشتر خودروهای اتوماتیک مکانیزمی برای خلاص کردن دنده در حالت خاموش دارند که معمولاً با استفاده از دکمه یا شاسی مخصوص در کنار دسته دنده انجام می‌شود. این روش در مواقع اضطراری مانند یدک‌کشی یا جابه‌جایی خودرو استفاده می‌شود.
۲. روش خلاص کردن ماشین اتومات جک S5 چگونه است؟
در جک S5 باید از کلید یا شاسی تعبیه‌شده کنار دسته دنده استفاده کنید. با فشار دادن این شاسی و هم‌زمان جابه‌جا کردن دسته دنده، می‌توانید خودرو را در حالت N قرار دهید.
۳. خلاص کردن ماشین اتومات پژو ۲۰۷ چگونه انجام می‌شود؟
پژو ۲۰۷ اتوماتیک نیز مشابه سایر خودروها دارای شاسی یا مکانیزم دستی برای خلاص کردن است که معمولاً زیر یا کنار دسته دنده قرار دارد. برای اطلاع دقیق، به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید.
۴. رانندگی با دنده اتوماتیک در سربالایی چه نکاتی دارد؟
در سربالایی‌ها، بهتر است از حالت D استفاده کنید و با فشار کنترل‌شده پدال گاز و ترمز، سرعت را تنظیم کنید. استفاده از حالت N یا خلاص کردن دنده در سربالایی بسیار خطرناک است.
۵. آیا می‌توان ماشین اتومات را با هل دادن روشن کرد؟
خیر، برخلاف خودروهای دنده‌ای، سیستم گیربکس اتوماتیک امکان روشن شدن با هل دادن را ندارد. برای استارت زدن باید از باتری سالم یا جامپر استفاده کنید.
۶. روشن کردن ماشین اتومات با باتری ضعیف چگونه ممکن است؟
می‌توانید از کابل‌های اتصال به باتری یک خودرو دیگر (جامپر) یا از استارترهای قابل حمل استفاده کنید. پس از روشن شدن، باتری را شارژ یا تعویض کنید.
۷. روش صحیح رانندگی با دنده اتوماتیک چیست؟
- همیشه قبل از تغییر وضعیت دسته دنده، خودرو را کامل متوقف کنید.
- از خلاص کردن دنده در سرازیری‌ها خودداری کنید.
- سرویس‌های دوره‌ای گیربکس را فراموش نکنید.
۸. آیا خلاص کردن ماشین در حرکت مجاز است؟
خلاص کردن خودرو در حال حرکت توصیه نمی‌شود، زیرا می‌تواند باعث کاهش کنترل خودرو و آسیب به گیربکس شود.
دیدگاه خود را بنویسید